Onlangs was ik een paar dagen naar Brussel met mijn moeder. Ze is inmiddels 76 hetgeen toch al als een hele leeftijd klinkt. Vroeger werd je op die leeftijd bekeken als ‘bejaard’, maar het woord bejaarde is op haar toch echt niet van toepassing. Ze ziet er fitter uit dan menig 60 jarige en samen met mijn vader wandelt en fietst ze dagelijks, meestal ’s morgens en vaak ’s middags weer.
Het was heel fijn om een keer alleen op stap te gaan met Mama. We gingen met de trein en verbleven in het appartement van een goede vriend, kortom de omstandigheden waren perfect voor quality time. Gezamenlijk kozen we uit wat we gingen bezoeken. Musea, parken, bezienswaardigheden, zeer genoeglijk met benenwagen en tram bereikbaar. We aten in gezellige tentjes en een aantal keer waande Mama zich in Parijs waardoor de uitstap nog ‘vakantie-achtiger’ werd.
Op een avond, na weer een pittig dagje waardigheden bezien, waren we moe. We zaten gezellig bij elkaar in het luxe appartement dat vol stond met boeken en al dan niet geërfde snuisterijen van deftig allooi. Het gesprek meanderde van onderwerp naar onderwerp en ineens hadden we het over vroeger. Hoe we op een bepaald moment met de auto (rood Renaultje 4) naar Frankrijk op vakantie gingen. Mama liet zich ontvallen dat ze kamperen altijd vreselijk had gevonden en ik was verbaasd, aangezien we vanaf mijn tiende jaar elk jaar gingen kamperen. Het leek mij vreselijk om elk jaar iets te doen waar je zo tegen op zag en dat dan ook nog minstens drie weken vol moest houden voor je weer naar huis mocht. Afijn, ik vroeg natuurlijk waarom zij dan zo’n hekel aan kamperen had en ze zei dat ze het gewoon niet leuk vond met al die mensen om haar heen, gedeelde toiletten en soms nog hele vieze ook. Vooral vroeger was dat inderdaad nogal eens aan de orde in Frankrijk. Maar goed, Mama ging even een kopje thee inschenken, maar kwam ineens terug. Ze keek angstig.
‘Ik moet je iets vertellen. Ik ben niet eerlijk tegen je geweest.’ Ze keek zo bang dat ik opsprong. ‘Wat is er dan Mam, doe maar rustig aan hoor.’ Ze stond te trillen terwijl ze mij vertelde waarom ze zo een hekel had gehad aan kamperen. Ze vertelde mij een geheim dat zij haar hele leven al bij zich had gedragen en nog nooit aan iemand had kunnen vertellen. Uit angst, uit schaamte. Ik luisterde tot ze was uitgepraat. We stonden op een meter afstand van elkaar en keken elkaar aan. Toen ze klaar was met praten liep ik op haar toe en hield haar vast. Ze beefde en huilde een beetje. Ik aaide geruststellend over haar rug.
Het was een ongelofelijk intiem moment. Terwijl ik het met haar beleefde kon ik tegelijkertijd inzien hoe belangrijk dit voor haar was, en hoe belangrijk mijn reactie was. Ik maakte haar duidelijk dat schaamte niet gek was. Dat het trauma dat ze als meisje van 7 tijdens de oorlog had opgelopen, in haar was vastgeklonken en nog altijd in haar onderbewuste sterk aanwezig was. Ook al was zij zich tevens van het trauma bewust, anders kon ze het niet vertellen. Ze begreep ook de impact op haar leven. 69 jaar in je eentje bang zijn en je schamen. Ze liet mij beloven het tegen niemand te zeggen, ook niet tegen mijn vader. Natuurlijk beloofde ik dat. Ondanks de emotionele zwaarte van het moment, was ze zeer opgelucht dat ze het had verteld. ‘Ik voel me alsof er een gewicht van mijn schouders is,’ zei ze.
Dat kon ik maar al te goed begrijpen. Ik heb mijn beroep als counsellor altijd ervaren dat alleen al het feit dat mensen hun verhaal kunnen vertellen, louterend werkt. Ik zei wel tegen Mama dat het mogelijk was dat, nu ze het verteld had, er nog wel wat emotie vrij zou komen. Dat begreep ze. En toen zei ik tegen haar hoe vreselijk moedig ik haar vond. Dát ze het verteld had. Ze keek me verbaasd aan. Zo had zij het niet bekeken. Ze had zichzelf altijd veroordeeld omdat ze het niet kon vertellen. Ik overtuigde haar van het tegendeel. Maakte haar duidelijk dat ze noch maar een kind was geweest, zij had niets verkeerd gedaan, alleen iets meegemaakt waar ze getraumatiseerd door was geraakt.
Onverwerkte trauma’s blijven je hele leven in je systeem zitten. Vaak is het zo dat naar mate mensen ouder worden, ze meer last krijgen van die oude trauma’s. Het is nooit, maar dan ook nooit te laat om er met iemand over te praten. Al is het met de huisarts. Ik kwam gister even bij Mama. Ze fluisterde in mijn oor dat ze alles aan het opschrijven is. Ik vroeg of ik het mocht lezen als ze het af heeft. Ze glimlachte en knikte. Ik ben blij dat ze het mij verteld heeft. Zo kan ik recht doen aan haar verdriet door er voor haar te zijn. Zij kan het met mij delen.
We hoeven het allemaal niet alleen te doen, mensen. Dat is de bedoeling niet van het mens zijn. Ik voel me dankbaar, want als we die avond in Brussel niet moe waren geweest en thuis waren gebleven, dan waren we misschien naar de film gegaan. Dan had deze gelegenheid zich niet voor gedaan. Misschien was het er dan nooit van gekomen.

Martine Clausen, trots op haar moeder.